Dysphagia (Disfaji)

14 Tem Dysphagia (Disfaji)

Disfaji genel ve basit bir tanımlamayla yutkunmadaki zorluktur. Bir insan hiç yutamadığında aphagia terimi de kullanılmaktadır. Bu yutma güçlüğü bütün yiyecek, ilaç, hap, sıvı ve tükürük gibi bütün kıvamlar için geçerlidir. Yutkunma güçlüğü yutkunma mekanizmasındaki problemlerden kaynaklanabileceği gibi, nörolojik bozukluk, gastrointestinal bozukluk travma/ameliyat sonucu olan organ kayıplarından sonra da oluşabilir.

Yutkunma bozukluğunun sonuçları

Yemek yemek normal sosyal hayatın önemli bir parçası ve sağlığın temel unsuru olduğu için

normal yutkunmanın olmamasının verdiği hasar oldukça büyüktür. Bu hasarlar aşağıdakiler gibi olmaktadır.

Aspirasyon

Aspirasyon sıvının veya yiyeceğin nefes borusuna kaçmasıdır. Bu durum ara sıra herkesin başına gelebilir. Ama yutkunma kas ve sinirlerinin sağlam olduğu durumlarda kişiler soluk borularında bu maddeyi hisseder ve öksürerek dışarı atarlar. Ama yutkunma mekanizmasında zedelenme var ise aspirasyon çok sık olur ve aspirasyon pneumonia (gıda parçaları ve sıvıların akciğerde birikmesi) hayati tehlike oluşturur.

Dehydration

Vücudun susuz kalmasıdır. Sağlıklı insanlar da yeteri kadar su içmediklerinde dehydration oluşur. Dehydration tükürüğün az salgılanmasına, bu da yiyeceklerin ağızda yutulacak kıvama getirilememesine sebep olmaktadır. Bu durumda ağızdaki yiyecek öbeğini yutmak çok daha zordur.

Bunlara ek olarak kilo kaybı ve yetersiz dengesiz beslenme, yutkunma bozukluğunda oluşacak kötü sonuçlardır.

Disfaji Nedenleri:

Disfajinin pek çok nedeni olabilir. Bunlar doğal yaşlanma süreci, kafa yaralanmaları, dejeneretif hastalıklar otoimmüne bozukluklar, neoplazma (tümör) ve enfeksiyondur. Bazı tedavi şekilleri de; radyasyon tedavisi, ameliyatlar, ilaçlar da disfajiye neden olmaktadır. Baş ve boyun kanseri hastalarında da disfaji olur. Bunun sebebi yapılan tedavi de olabilir. Parkinson hastalarında ki disfaji, hastalık ilerledikçe artmaktadır. Pek çok kombine neden disfajiyi oluşturabilir ve hiçbir test tek başına %100 disfaji teşhisini vermemektedir.

Yeme içme güçlükleri için pratik tavsiyeler

• Bebekler 7 ve 9 aylar arasında çiğnemeye başlarlar.
• aydan itibaren bebekler ağız oyunlarına başlarlar. Bu ellerini, oyuncaklarını, elbiselerini ve ayaklarını ağızlarına sokmaları demektir. Bu bebeğe çiğneme öncesi alıştırmalarını yapması olanağını verir.
• ay itibari ile bebek iyice oturabilir ve bedenini kontrol edebilir.
• aydan itibaren dişler gelmeye başlar.
• 7 ve 9 aylar arası dil yanlara hareket eder.
• ayda bebek ağzı kapalı olarak çiğneyebilir.
• 2 ve 3 yaşlar arasında yemek seçme ve reddetme görülür.
• Yiyeceklerle oyun oynamasına, ketçapla veya yoğurtla parmak boya yapmasına izin verin.
• Yiyecek ve içecek arasında her zaman tercih seçeneği verin.
• İçmek veya yemek istemediğinde buna izin verin.
• Çocuğun yemek saatleri uzar ise diğer öğünde yeme olasılığı düşer.
• Yemek soğudukça çocuk açısından yenmesi güçleşir. Çocuklar genelde yemeklerinin çoğunu ilk 40 dakikada yerler.
• Yemek yerken sizin ve çocuğun dik ve rahat oturuyor olmanıza dikkat edin.
• İlk başlarda bebeğinize ısırınca çözülen yiyeceklerden verin. Yoğurt yemesi en kolay olanıdır.

KİLOSU DÜŞÜK ÇOCUKLAR İÇİN YİYECEK ÖNERİLERİ

Çocuğunuzun bağışıklık sisteminin gelişmesi kilo almasına bağlıdır. Bunun için çocuğunuza verdiğiniz yiyeceklerin kalorisini yüksek tutmalısınız. Bunun için aşağıdaki yiyecekleri deneyebilirsiniz.

• Çocuğun pudingine krema ekleyin.
• Sebze yemeklerine tereyağı ve margarin ekleyin.
• Sütlü içeceklere ve sütlaç, muhallebi, puding gibi yiyeceklerinize çikolata eritip ekleyin.
• Patates veya soslarınıza peynir ekleyin.
• Çocuğunuza pasta, börek, kek verin.
• Yemeklerine kaşar rendeleyin.
• Yediklerine mayonez ve zeytinyağı katın.

Çocuğunuzun enerji ve proteine ihtiyacı olduğu için içeceklerine kıvam arttırıcı maddeler katın. Bunlar;

• Pirinç unu
• Kahvaltılık gevrekler
• Eritilmiş dondurma
• Süt tozu v.s.

Bütün bunlara ek olarak enerji arttıran hazır mamalar Pediasure vd. denenebilir.

ÖNEMLİ: ÇOCUĞUNUZA YENİ BİR YİYECEĞİ TANITIRKEN ASLA ÖĞÜN OLARAK VE BÜYÜK ORANLARDA BAŞLAMAYIN. ÖNERİLEN ÖĞÜN ARASINDA KÜÇÜK MİKTARDA BAŞLAMAKTIR.

AFİYET OLSUN!

YUTKUNMA KONTROLÜ İÇİN DUDAK EGZERSİZLERİ

• Dudakları /p, b/ seslerini kullanarak çabucak açıp kapatalım. Eğer çocuk ses ekleyemiyorsa sadece hareketi tekrar edelim.
• Dudakları yayalım (germe) sonra büzelim. Bu hareketi yaptıktan sonra gene aynı harekete /u/ ve /i/ seslerini ekleyelim. Ses eklemek uyaran düzeyini ve farkındalığı arttıracaktır.
• Termal uyaranlardan buz kullanarak dudağı içten yanlara doğru uyaralım.
• Dudaklardaki duyu algısını arttırmak için dudakların arasında farklı nesneleri çocuğa tutturmaya çalışalım. Bu nesneler pipet, plastik kaşık, tahta dondurma çubuğu vb. olabilir. Nesneler farklı boyut, ağırlık ve şekillerde olabilir.
• Dudaklara farklı tat ve kıvamlarda yiyecekler sürelim (yoğurt, fıstık ezmesi, çikolata vb.). Çocuğa bunlarla dudağında hareket oluşturması (yalama, emme, büzme vb.) için destekleyelim.
• Alt ve üst dudakların kenarlarına ani ve kısa dokunuşla germe uygulayalım.
• Dudaklar kapalı iken mırıldanma sesi çıkartmaya uğraşalım.
• Çocuktan dudaklarını sıkıca kapatmasını isteyelim. O bunu yaparken biz dudakları açmaya çalışalım.
• Dudakları ve yüzü sıkma taklidi ayna karşısında yapalım.

10) Çocuğa ağzı kapalı olarak burnundan nasıl nefes alacağını gösterip, uygulayalım.

11)Yutkunmaya hazırlık olarak dudaklarının arasında bardak tutmasına alıştıralım.

12) Yanak içlerini fırça, soğuk nesne veya parmaklarla dokunup uyaralım.

13) Çocuğa içeriden yanağına dilini bastırmasını öğretin. Siz de dışarıdan dili itin.

14) Çocuğa pipetle kağıt toplama çalışması yaptıralım.

Daha fazla bilgi için bakınız Ayşegül Turan.” Sevgi Dili Konuşan Çocuklar “. (2016) .Ege Yayınları